Kuran'ın Anlaşılmasına Doğru: ABDULAH SURUŞUN DİN ANLAYIŞINA KURANDAN CEVAPLAR

İman edenlerle iman etmeyenlerin arasındaki temel farklılık, Gayıp haberleridir. İman Edenler, görmedikleri halde, Allah’a peygamberlere, ahir et alemine inanmaları onları, diğer gayıp haberlerine karşı iman etmeyenlerden temel olarak ayırmaktadır.

İman: Aklını Kullananların, kendisine gelen bilgileri testten geçirdikten sonra, mutmain olma neticesinde hak kal yakin ilmen yakin. Aynel yakin kabullenmesi anlamındadır. İnsanlar içerisinden bir kişi çıkıyor.

İnsanları ve kâinatı yaratan bir Allah olduğunu, O Allahın kendisini bir elçi olarak vazifelendirildiğini, insanların yanlışlarını düzeltmek için gönderildiğini, Öldükten sonra tekrar diriltileceğini ve cennet ve cehennemle mükâfat ve cezalandırılacağını haber verdiği zaman, toplumlarda tartışmalar başlamaktadır.

Allahın İnsanların öz yapısına da yerleştirilmiş olan iki farklılık insanların temelde iki farklı düşünmesine doğal olarak yansımaktadır. Bir insan Gayıptan nasıl haber verebilir? Öldükten sonra insanların suçlu ve suçsuz olanların mükafat ve ceza olarak neleri beklediklerini, bir insanın o hal başlarına gelmeden, nasıl bilebilir? İnsanları kuşkulandıran bu soruların cevaplarıdır.

İnsanların bazı akıllı olanlarına bakıldığında, öldükten sonra bir dirilme ve hesaba çekilme diye bir olayın olmayacağını söyleyebildiği halde, bazı akıllı olan mucitlerin de öldükten sonra bir dirilişin olduğuna ve hesaba çekilebil ilineceğine, inanmaktadırlar. Bu Nasıl Olur? İman eden insanlar arasından insanlarla kendi arasında elçi olarak seçtiği bir resulün söylediklerine inanmaktadırlar. Ama İman etmeyenler de inanmamaktadırlar. Ve şöyle mazeret getirmektedirler.

38/53- "Bizler öldüğümüz, toprak ve kemikler olduğumuzda mı, gerçekten biz mi (yeniden diriltilip sonra da) sorguya çekilecekmişiz?"

Düşünüldüğü zaman, öldükten sora, dirilmeye ve dirilmemeye insan inansa ne olur? İman etmese ne olur? sorusu hemen akla gelir. Elbette herkesin iman edip etmemesi kendisine ait bir meseledir. O Allah ile kendisi arasındadır. Peki, Onların iman edip etmemeleri dünya hayatında neleri değiştirir? Asıl sorun burada başlıyor. Eğer iman etmemekle iman etmek, hayat yaşamında kaliteyi değiştirmiyorsa, onlarda disiplinli bir yaşamda farklılık arz etmiyorsa, bir anlam taşımaz. Ama İman etmek, iman etmeyenlere göre, dünya hayatında, mutluluğa, ilme teknolojiye karşı daha duyarlı olmaya götürüyorsa, iman etmek güzel bir olaydır. Öldükten sonra, dirilip hesaba çekileceğine iman edenler,Trafik Kurallarında kırmızı ışıkta geçtiği zaman başına gelenler ne ise, daha fazlasıyla,Dünya hayatında ilahi kurallara uymadığı zaman başına gelecekleri kestirebilir.

İman eden insan kedisinin başıboş bir varlık olmadığını, onun yapmış olduğu iyi veya kötü olan her davranışı gizli bir kamerayla çekildiğini idrak etmektedir. Bu sebeple iman edenler atmış oldukları her adımın kendisine uygulamak için sunulmuş olan ilkelere uygun olarak atılmasını isterler. Allah her şey için bir ölçü koymuştur.

65/3- Ve onu hesaba katmadığı bir yönden rızıklandırır. Kim de Allah'a tevekkül ederse, O, ona yeter. Elbette Allah, Kendi emrini yerine getirip-gerçekleştirendir. Allah, her şey için bir ölçü kılmıştır.

İnsanoğlunun var oluşu ile yok oluşu arasındaki bütün olacak ve olmuş olanlar Allah katında bilinmektedir. İşte Allah bunu iman edenlere, peygamberler vasıtasıyla, nelerin insanlara yararlı nelerin insanlara zararlı olduğunu bildirmektedir. Bulunmuş Olduğu toplumlarda her peygamber helal ve haramları bildirerek, onların başlarına daha büyük belalar gelmeden uyarmaktadırlar. Bu sebeple Allah temiz olan şeyleri onlara helal ve murdar ve pis olan şeyleri de onlara haram etmiştir.

5/4- Sana, kendilerine neyin helal kılındığını sorarlar. De ki: "Bütün temiz şeyler size helal kılındı." Allah'ın size öğrettiği gibi öğretip yetiştirdiğiniz avcı hayvanların yakalayıverdiklerinden de -üzerine Allah'ın adını anarak- yiyin. Allah'tan korkup-sakının. Şüphesiz Allah, hesabı çabuk görendir.

Konunun Anlaşılması açısından, Kuran, iman edenlerle iman etmeyenlerin yaşam tarzı bakımından farklılığını ortaya koymaktadır. Allahın elçi olarak seçtiği peygamberlerde bazı diğer insanlardan farklılıklar olduğunu, Anlatmaktadır. Peygamberler, bazı iman ettim diyen ehli kitapların tanımladığı gibi ilah değillerdir, Bazı iman etmeyenlerin de söylediği gibi onlar sıradan bir insan değillerdir.

Onlar, Kuranın tanımladığı bir yerde ve konumdadırlar. İnsanların ona iman etmemeleri, bu güne kadar insanların anladığı ve algıladığı harikulade görünür mucizelerin olmayışından kaynaklanmaktadır. Ama düşünenler ben Allahtan gönderilmiş peygamberim diye gelenlerden mesajı dinleyip düşündükleri zaman onların kendilerine ait olmayan onları yönlendiren ve gayıp haberlerinden onları bilgilendiren farklılıklar olduğu anlaşılır. Onların sıradan bir insan olmadığını, insanların toplanıp da bir araya gelseler meydana getiremeyecekleri, bir kitapla gelmektedirler.

2/23- Eğer kulumuza indirdiğimiz (Kur'an)’dan şüphedeyseniz, bu durumda, siz de bunun benzeri bir sûre getirin. Ve eğer doğru sözlüyseniz, Allah'tan başka şahitlerinizi (kendilerine güvendiğiniz yardımcılarınızı) çağırın.

Kuran iman etmeyenlere meydan okumaktadır. Gelin kuranın söylediklerini insanlar bir araya gelip toplansalar söyleyecek güçte değildir. Düşünün bundan bin dört yüz sene önce İlim ve teknolojinin gelişmediği, bir dönemde tıp ilminin daha yeni keşfedebildiği anne karnındaki bir çocuğun geçirmiş olduğu evreleri bir insan nasıl bilsin, bunda bir harikuladelik olduğu bir gerçektir.

22/5- Ey insanlar, eğer dirilişten yana bir kuşku içindeyseniz, gerçek şu ki, Biz sizi topraktan yarattık, sonra bir damla sudan, sonra bir alak'tan (embriyo), sonra yaratılış biçimi belli belirsiz bir çiğnem et parçasından;

size (kudretimizi) açıkça göstermek için. Dilediğimizi, adı konulmuş bir süreye kadar rahimlerde tutuyoruz. Sonra sizi bebek olarak çıkarıyoruz, sonra da erginlik çağına erişmeniz için (sizi büyütüyoruz). Sizden kiminizin hayatına son verilmekte, kiminiz de, bildikten sonra hiçbir şey bilmeme durumuna gelmesi için ömrün en aşağı ucuna (yaşlılığa) geri çevrilmektedir. Yeryüzünü kupkuru ölü gibi görürsün, fakat Biz onun üzerine suyu indirdiğimiz zaman titreşir, kabarır ve her güzel çiftten (ürünler) bitirir.

23/14- Sonra o su damlasını bir alak (embriyo) olarak yarattık; ardından o alak'ı (hücre topluluğu) bir çiğnem et parçası olarak yarattık; daha sonra o çiğnem et parçasını kemik olarak yarattık; böylece kemiklere de et giydirdik; sonra bir başka yaratışla onu inşa ettik. Yaratıcıların en güzeli olan Allah, ne Yücedir.

İşte Peygamberleri diğer insanlardan ayıran özelliklerden en önemlisi budur. Kuran Gibi Çelişkisiz bir kitap ve insanoğlunun kuşatamadığı olayları Allah'ın ona bildirmesi insan aklının ötesinden haberler vermesi onun peygamberin kendi sözü olamayacağını onu mutlaka insanları ve kâinatı yoktan var eden Allah'ın bilgisiyle gelmesi muhakkaktır.

Peygamberler dışındaki ilim adamları şairler feylzoflar, ortaya bir şeyler atarlar ama kendilerine kadar gelen bilgilerden yola çıkarak bilinmeyen bazı şeyler icat edebilirler. Ancak aklın ürünlerinin yetişebildikleri şeyler kadar bir şeyler söyleyebilirler. O dönemde Eşek katır at deve gibi binek hayvanlarından başka bineklerin olmadığı bir dönemde öyle birisi kalksın, güneş ay yıldızlar hakkında bilgiler versin bu insan doğasına aykırı bir olaydır.

36/38- Güneş de, kendisi için (tespit edilmiş) olan bir müstakarra doğru akıp gitmektedir. Bu, üstün ve güçlü olan, bilen (Allah)ın takdiridir.

36/39- Ay'a gelince, Biz onun için de birtakım uğrak yerleri takdir ettik; sonunda o, eski bir hurma dalı gibi döndü (döner).

36/40- Ne Güneş'in Ay'a erişip-yetişmesi gerekir, ne de gecenin gündüzün önüne geçmesi. Her biri bir yörüngede yüzüp gitmektedirler.

Daha yakın zamana kadar Hıristiyan âlemi, Dünyanın düz tepsi şeklinde olduğunu sanıyorlardı. Bundan on dört Asır önce, Allahtan vahiy almadan bir insan bunlardan bu günkü ilmi verilere uygun olacak şekilde bilgi vermesi düşünülemez.

Kuran okuyucularının da bildiği gibi, peygamberler, yaşamış oldukları çağda, kuranın, yaşam olarak çağa bakan yönlerini yansıtırlar. Bazılarının inanıp söylediği gibi peygamberler vahyedilen şeylerin dışında zamanın kültürü dışında bir şeyler bilemezler.

Peygamberlik olayı insanoğlunun var oluşundan beri, devan edip gelmiştir. Eğer peygamberler gelecek ile ilgili olayları bilmiş olsaydı, ilk yaratılışta bir tane peygamber gelirdi. Yaşam şeklini ortaya koyar. Ve o yaşam şekline uygun olarak insanlar yaşamlarını düzenlerlerdi.

Ama Öyle olmamış Her peygamber bulunmuş olduğu çağda çağa bakan yönünü vahin kontrolünde yaşamışlar ve açıklamışlardır. En Nihayet son olan peygamberde çağa bakan yönünü yaşamış ve kendisinden sonra gelecek olan kuşaklara çağlara. Her örnekten bir örnek verdiği hiçbir eksiğin bırakılmadığı bir kitabı miras olarak bırakmıştır.

Elbette kuran değişmemiş ve değiştirilemez de ama kurandaki ayetleri çağa göre yorumlayarak insanlara yol göstermesi kuran ile iletişim kuran bilim adamlarının işidir. Yani peygamberlik olayı neshe dilerek yerine her çağa hitabede bilen bir kitap bırakılmıştır.

33/40- Muhammed, sizin erkeklerinizden hiçbirinin babası değildir; ancak O, Allah'ın Resulü ve peygamberlerin sonuncusudur. Allah, herşeyi bilendir.

Eğer peygamber gelecek olan çağlardaki problemlerin çözülmesinde bilgisi olmuş olsaydı, Açıklanmasını bekleyen ayetleri bırakmazdı.

43/63- İsa, açık belgelerle gelince, dedi ki: "Ben size bir hikmetle geldim ve hakkında ihtilafa düştüklerinizin bir kısmını size açıklamak için de. Öyleyse Allah'tan sakının ve bana itaat edin."

6/91- Onlar: "Allah, beşere hiçbir şey indirmemiştir" demekle Allah'ı, kadrinin hakkını vererek takdir edemediler.

De ki: "Musa'nın insanlara bir nur ve hidayet olarak getirdiği ve sizin de (parça parça) kâğıtlar üzerinde yazılı kılıp (bir kısmını) açıkladığınız ve çoğunu göz ardı ettiğiniz kitabı kim indirdi? Sizin ve atalarınızın bilmediği şeyler size öğretilmiştir." De ki: "Allah." Sonra onları bırak, içine 'daldıkları saçma uğraşılarında' oyalanıp-dursunlar.

Kuranın bahsettiği açıklamak, o çağa bakan yönün, insanlar tarafından keşfedilmiş teknolojik ve sosyolojik bilgi ve olayların vukua gelmesiyle oluşmaktadır. Vaz geçilen bölüm ise kendisinden sonra gelecek olan çağlardaki insanların sosyolojik ve teknolojik gelişmelerle insanlar tarafından ortaya çıkması icat edilmesidir.

16/8- Onlara binmeniz ve süs için atları, katırları ve merkepleri (yarattı). Ve daha sizlerin bilmediğiniz neleri yaratmaktadır?

8/60- Onlara karşı gücünüzün yettiği kadar kuvvet ve besili atlar hazırlayın. Bununla, Allah'ın düşmanı ve sizin düşmanınızı ve bunların dışında sizin bilmeyip Allah'ın bildiği diğer (düşmanları) korkutup-caydırasınız. Allah yolunda her ne infak ederseniz, size 'eksiksiz olarak ödenir' ve siz haksızlığa uğratılmazsınız.

İlim ve teknoloji gün geçtikçe çığ gibi büyümektedir. Peygamberler. Bilgiyi Allah bildirmedikçe bilemezler, gayıptan da haber veremezler kendileri bile bulunmuş oldukları çağda ilim adamlarıyla irtibat kurarak çağa bakan yönünü onlardan öğrenmektedirler.

Süleyman peygamberin cinlerle ve o konuda müslüman veya müslüman olmayanlarla irtibat kurarak devletlerini en modern bir biçimde donatıyorlarsa veya hazreti muhammedin insanlarla istişare edip herhangi bir konuda bilgi sahibi oluyorsa. Kendi bulunmuş olduğu çağın ötesine vahyin dışında bir kültür ve bilgi götüremezler.

3/159- Allah'tan bir rahmet dolayısıyla, onlara yumuşak davrandın. Eğer kaba, katı yürekli olsaydın onlar çevrenden dağılır giderlerdi. Öyleyse onları bağışla, onlar için bağışlanma dile ve iş konusunda onlarla müşavere et. Eğer azmedersen artık Allah'a tevekkül et. Şüphesiz Allah, tevekkül edenleri sever.

Peygamber eğer her şeyi bilmiş olsaydı, Allahın kuranda anlattığı gibi,” iş konusunda onlarla müşavere et” diyerek zikir ehline yöneltmesine gerek kalmazdı. Peygamberler bu anlamda tamamen vahiyin yönlendirmesi dışında bir beşerdir. Onlar gaybı bilmezler.

7/ 188- De ki: "Allah'ın dilemesi dışında kendim için yarardan ve zarardan (hiçbir şeye) malik değilim. Eğer gaybı bilebilseydim muhakkak hayırdan yaptıklarımı arttırırdım ve bana bir kötülük dokunmazdı. Ben, iman eden bir topluluk için, bir uyarıcı ve bir müjde vericiden başkası değilim."

Peygamber kendisine bildirilenlerin dışında bilgisi yoksa ki yoktur. O zaman peygamber söyledi denilip de gelecek ile ilgili kuranın dışındaki bütün sözler yalan ve asılsızdır. Kıyamet alametleri, Fatihin İstanbul’u fethi kıyametin sonuna yakın bir zamanda İsa peygamberin gelmesi ile bilgiler hep peygamberin söylemediği fakat peygamber söyledi denilip de, söylemediği uydurma sözlerdir.

Peygamberlik hayatı noktalandı. Bir daha peygamber gelmeyecek, çağa kim hitap edecek? Çağla ilgili yeni çıkan problemler nasıl çözülecek O konuda peygamberlere ait hadis var mı yok mu diye onlara mı bakılacak.? Asıl insanları düşündüren ve cevap vermekte zorlanılan konu burasıdır. İşte bu zor meseleler, içinden çıkamayanlar, bazıları demişlerdir ki peygamberlik devam ediyor, ben de peygamberim, bana da vahiy geliyor. Bu onları mucura kaptırmıştır.

6/ 93- Allah'a karşı yalan uydurup iftira düzenden veya kendisine hiçbir şey vahyolunmamışken “Bana da vahy geldi" diyen ve "Allah'ın indirdiğinin bir benzerini de ben indireceğim" diyenden daha zalim kimdir? Sen bu zalimleri, ölümün 'şiddetli sarsıntıları' sırasında meleklerin ellerini uzatarak onlara: "Canlarınızı (bu kıskıvrak yakalanıştan) çıkarın, bugün Allah'a karşı haksız olanı söylediğiniz ve O'nun ayetlerinden büyüklenerek (yüz çevirmeniz) dolayısıyla alçaltıcı bir azapla karşılık göreceksiniz" (dediklerinde) bir görsen...

Peygamberlere gelen vahiy anlamında artık kimseye vahiy gelmeyecek ben resulüm kimse diyemez. Ama ben elçiyim diyebilir. Elçi insanlardan ve meleklerden olur ama resul meleklerden olamaz, Allah elçi göndermediği bir kavmi helak etmeyecekse elçilik insanlar var oldukça devam edecek ama resul bir daha gelmeyecek.

17/ 15- Kim hidayete ererse, kendi nefsi için hidayete erer; kim de saparsa kendi aleyhine sapar. Hiçbir günahkâr, bir başkasının günah yükünü yüklenmez. Biz, bir elçi gönderinceye kadar (hiçbir topluma) azap edecek değiliz. O zaman Kuranın açıklaması nasıl olmaktadır. Açıklayacağız derken Allah neyi anlatmak istemiştir. şimdi de onun üzerinde duralım.

AÇIKLAMAK

Bilinmeyen bir şeyi bilinir hale getirmek demektir. Bir başka deyişleVerici olanın Yani Allahın, insanların algılaya bileceği şekilde tahlil ederek onu açığa çıkarmasıdır. Örneğin Bozulmuş olan bir arabanın tamirci tarafından aksamlarının giderilip tekrar çalışır hale dönmesi o problemin açıklanması oluyor. Kurandan örnekler vererek daha güzel anlatmaya çalışalım.

75/17- Şüphesiz, onu (kalbinde) toplamak ve onu (sana) okutmak Bize ait (bir iş)tir.

75/18- Şu halde, Biz onu okuduğumuz zaman, sen de onun okunuşunu izle.

75/19- Sonra muhakkak onu açıklamak Bize ait (bir iş)tir.

İnsanoğlu var oluşunda bilgi sıfır idi. Halife olarak yaratılan insanın, diğer varlıklardan farklı olan en bariz yönü aklının oluşudur. İnsanlar kâinattaki varlıkların, esrarını çözmek için herhangi bir konuda bilgi edineceği zaman o konu ile ilgili düşünmesi,araştırma inceleme ve tahlil etmesi neticesinde yoğunlaşarak,onun o konuda bilmediği bilgileri öğrenmesine neden oluyor.

İnsan yaşarken yapmak istediği meselelerde birçok problemler çıkmaktadır. İşte o problemler onu düşünmeye o konu ile ilgili sorunun nasıl çözüleceğini araştırmaya incelemeye sevk etmektedir. Ve Allah da insanın gayreti ile o konu ile ilgili bilgiyi vermektedir.

Hayat bir okuldur. dikat edildiği zaman, her insan ömründeki hayatın içerisinde küçümsenemeyecek kadar yeni yeni bilgilere ulaşılmaktadır. Eşya ile iyi diyalog kuran toplumlar. Bu bilgileri bularak hayatın kaymağını yemektedirler. O onların hakkıdır. Onlar toplumlar içerisinde lokomatif rolünü oynamaktadırlar Düşünmeyen eşyanın esrarını çözmek için çalışmayanlarda vagon görevi yaparak peşlerinde taklit ederek onların sultasında çalışarak gitmektedirler.

İslam toplumları veya Allah'tan vahiy geldiğini kabul eden, ehli kitap Asırlarca uyumuş oldukları uykudan kalkarak kendi imajlarını değiştirip, Haklı oldukları yollarının haklılığını dünyaya göstermeleri gerekmektedir. Neden Müslüman olmayanlar dünya hayatında Müslüman olanlara göre ilim ve teknolojide ilerdeler.?

Bu soru elbette düşünülmesi gerekmektedir. İnsanlardaki yanlış din anlayışı. Yaşamında da yanlış hayat yaşamasına götürmektedir. Kader: İnsanların kedileriyle ilgili meselelerde Allah'ın yazdığı bir yazgı değildir. İnsanlar kendi gidişatlarını kendileri yazarlar. Allah'ın müslümanım diyen İslam toplumlarına fakirliği bilgisizliği yazmadı.

Onlar bunu kendileri kabullendiler. Allah bataklığa düşmüş birisini. Adımını atıp çıkmak için gayret göstermeyeni o bataklıktan çıkarmaz. sen önüne konmuş bir yemeği elini uzatıp yemedikçe Allah senin ağzına koymaz. Allah nimetini yerlere ve göklere yaymış insandan elini uzatıp onlarda istifade etmesini istemiştir. Sen hiçbir gayret göstermezsen gayret gösterenler pastayı yerler.

Peygamberlerin önlerinde yapılması çözülmesi oldukça güç problemler var. O problemlerin nasıl çözüleceği hakkında kuşkulu ve tereddütlüdür. İşte Allah o zaman peygamberine diyor ki.” Şu halde, Biz onu okuduğumuz zaman, sen de onun okunuşunu izle”,

Sonra muhakkak onu açıklamak Bize ait (bir iş)tir.” Açıklamak ifadesi İslam müfessirleri tarafından genelde yanlış anlaşılmıştır. Kuran Muamma kapalı bir şekilde geldi. Onu peygamber hadisleriyle açıkladı. Bu anlayış yanlıştır. Ayette gördüğünüz gibi, açıklamayı Allah ben yapacağım diyor. Peki Allah Nasıl bunları açıklar.? Bir taraftan Allah gidişatını değiştirmeyeni değiştirmem diyor.

Bir taraftan da kuranı açıklayacağından söz ediyor. Burada Kuranın diğer ayetlerinden anladığımız kadarıyla, Kâinattaki bütün varlıklar Allah'ın ordusudur Allah'ın insanların gidişatına özel bir müdahalesi yoktur.

Tiyatrodaki bir suflörün oyuncularına bilmedikleri konusunda fısıldayarak, bilgi vermesi gibi Allah kendi kullarına bir şeyler öğretmektedir.
1/ 3- Din gününün malikidir. Bu dünyada denemeye tabi tutmuştur. Denmeme yapılan bir yerde müdahale ve cezalandırmada olamaz. Gördüğünüz gibi ayette. Din gününün maliki ifadesi kullanmaktadır.

Öyleyse Allah insanlara müdahale etmediğine göre Açıklamayı melekler ve insanlar eliyle yapacaktır. Vermiş olduğumuz yarış atları örneğinde, daha insanların bilemediği nice bineklerden söz ederken, ilim ve teknoloji ilerledikçe trenler otobüsler kamyonlar uçaklar daha yine bu gün insanların ulaşamadığı nice binek türleriyle açıklamaktadır.

Peygamber bir beşer olarak bunları bilmesi ve bunları açıklaması imkân dışıdır. Peygamberler bulunmuş olduklar çağlarda bile zaruri olan vahyin dışında ihtiyaçlarını diğer teknolojik yönde gelişmiş olan insanlardan tamamlıyorlardı. Süleyman peygamberin cinleri çalıştırıp havuz büyüklüğünde kazanlar yaptırması, balkısın, sarayı hakkında cinlerle bilgi alması, fatihin Macar kralına top döktürmesi.

Bulunmuş olunan çağda onlardan istifade edilmesiyle Allah onu açıklamaktadır. Bir de peygamberlerin bir iş hakkında yürüyüp de çıkamadıkları meselede Allahtan vahiyle yönlendirilmeleridir.” Şu halde, Biz onu okuduğumuz zaman, sen de onun okunuşunu izle.”

Şimdi Abdullah nasri soruştan örnekler, vererek kurana göre düştüğü yanlışları dile getirmeye çalışalım. Suruş Vahiy ve peygamber ikilemini şöyle maddeler halinde sıralamaktadır.

1- Vahiy bir dini tecrübedir.

Allah kuranda vahiy hakkında , Şura elli bir de şöyle söylemektedir.

42/ 51- Kendisiyle Allah'ın konuşması, bir beşer için olacak (şey) değildir; ancak bir vahy ile ya da perde arkasından veya bir elçi gönderip Kendi izniyle dilediğine vahyetmesi (durumu) başka. Gerçekten O, Yüce olandır, hüküm ve hikmet sahibidir.

Evet vahiy kainattaki canlı ve cansız olan yaratılmış bütün varlıklara gelmekte Allah onlarla kendi lisanı halleriyle konuşmaktadır. Ama bu gelen vahiyler. İnsanlara gelenlerle insanların dışındaki varlıklara gelenler farklı olduğu gibi insanlar arasında peygamberlere gelen vahiylerle iman edenlere ve iman etmeyenlere gelen vahiylerin farklılaştığı görülmektedir. İşte peygamberleri diğer insanlardan ayıran özellik onların vahiyle direk konuşmalarıdır. Peygambere gelen vahiy anlamında vahiy geldi diyenler kuranda şiddetle eşleştirilmektedir.

6/ 93- Allah'a karşı yalan uydurup iftira düzenden veya kendisine hiçbir şey vahyolunmamışken “Bana da vahy geldi" diyen ve "Allah'ın indirdiğinin bir benzerini de ben indireceğim" diyenden daha zalim kimdir?

Sen bu zalimleri, ölümün 'şiddetli sarsıntıları' sırasında meleklerin ellerini uzatarak onlara: "Canlarınızı (bu kıskıvrak yakalanıştan) çıkarın, bugün Allah'a karşı haksız olanı söylediğiniz ve O'nun ayetlerinden büyüklenerek (yüz çevirmeniz) dolayısıyla alçaltıcı bir azapla karşılık göreceksiniz" (dediklerinde) bir görsen

İşte peygamberleri diğer insanlardan ayıran temel özellik onlara gelen vahiy türü ile ayrılmalarıdır.” Bana da vahy geldi" diyen ve "Allah'ın indirdiğinin bir benzerini de ben indireceğim” diyenden daha zalim kimdir.? Allahın indirdiğinin bir benzerini de ben indireceğim diye söylemesinden dolayı o hakkı olmayan bir sözde bulunmuş demektir. O Kuran insanların ve cinlerin bir araya gelip toplansalar meydana getiremeyecekleri bir kitaptır.

2/ 23- Eğer kulumuza indirdiğimiz (Kur'an)’dan şüphedeyseniz, bu durumda, siz de bunun benzeri bir sûre getirin. Ve eğer doğru sözlüyseniz, Allah'tan başka şahitlerinizi (kendilerine güvendiğiniz yardımcılarınızı) çağırın.

Kuran böyle söylemekle yalan mı söylüyor.? Haşa kuran hakkında çok az bilgi sahibi olanlar onun bir insan sözü değil yerleri ve gökleri yaratan Allah tarafından indirildiğini hemen anlar.

10/ 37- Bu Kur'an, Allah'tan başkası tarafından yalan olarak uydurulmuş değildir. Ancak bu, önündekileri doğrulayan ve kitabı ayrıntılı olarak açıklayandır. Bunda hiç şüphe yoktur, alemlerin Rabbindendir.

İşte peygamberlere gelen vahiylerde böyle farklılık vardır. Elçi aracılığı ile konuşanlarda arada bir elçi var, onların anlama ve yanılma payları elçiye göre ikinci plana düşmektedir. Yani elçi diğer kendine tabi olanlara göre ön plandadır. İşte kuran, insanlar tarafından hayata geçirilirken veya aktarılırken yanlış anlama olma ihtimalinden dolayı onların diğer insanlar tarafından düzeltilmeye ihtiyaçları vardır.

4/ 59- Ey iman edenler, Allah'a itaat edin; elçiye itaat edin ve sizden olan emir sahiplerine de. Eğer bir şeyde anlaşmazlığa düşerseniz, artık onu Allah'a ve elçisine döndürün. Şayet Allah'a ve ahiret gününe iman ediyorsanız. Bu, hayırlı ve sonuç bakımından daha güzeldir.

Asıl sorun, peygamberler dışındaki insanların ne kadar bilge olsalar da mutlaka yanlışları olmaktadır. İnsanlardaki temel görev bile bile yanlışa gitmemek ve yanlışın yanında durmamaktır. Bu sebeple peygamberler dışındaki insanlarda masumluk yok. Ve kurana uygun olarak söyledikleri ve yaşadıkları sürece onlara kesin bir itaat söz konusudur. Yoksa Kurandan ayrıldığı zaman onlara itaat zorunluluğu ortadan kalkar. Peygamberlere bu konuda kesin bir teslimiyet vardır.

4/ 65- Hayır öyle değil; Rabbine andolsun, aralarında çekiştikleri şeylerde seni hakem kılıp sonra senin verdiğin hükme, içlerinde hiçbir sıkıntı duymaksızın, tam bir teslimiyetle teslim olmadıkça, iman etmiş olmazlar.

Bu işte iman ettim diyenlerin olmazsa olmazlarından biridir Ona saygısızlık Allah'a saygısızlıktır. Ona saygı da Allah'a saygıdır Çünkü Onlar Allah'ın emirlerini iletmektedirler. Öyleyse Müslümanların Kılavuzu yol göstericisi kurandır. Eğer bir kişi kurana tabi olduğu zaman, onu kuranın kastettiğinin dışında anlayıp, emir verebilir. O konuda uzmanlaşmış olanlar da o konuda onu uyarmaları gerekmektedir.

Üçüncü olarak Allah'ın konuştukları da. Allahın onları kendileri Allah’ı tanımadıkları için Allah''ın da onları muhatap olarak kabul etmediği gerçeği örten kâfirlerdir. Kuranın hiçbir yerinde, Allah kâfirlere hitap ederek konuşmaz, peygambere de ki: diye hitapta bulunarak konuşur. Bir de perde arkasından bu günkü psikolojinin ilham dediği kuranın da vahiy çeşitlerinden biri olan Allahın perde arkasından konuşması onların dünya hayatlarına ilişkin yollarında konsantre olup yoğunlaştıklarında bilmediği konularda bilgi gelmesidir. İşte bu gün mucitlerin icatlarıdır. Eşyanı esrarını çözmeleridir.

Bunların dışında olan Vahiyler de Allahın insanlara secde etmeleri için yarattığı meleklerdeki bilgilerin kotlanarak onlar içlerindeki cevherleri insan oğlu deşeleyerek gün yüzüne çıkarmalarıdır. Dağa arılara ve onun dışındaki varlıklara vahyetmesi gibi. İşte Suruş vahiy dini tecrübedir deyip bu kadar kuranın peygamberlere ait verdiği bilgileri görmezden gelmesi büyük bir haksızlık oluşturmaktadır.

2-Vahiy peygamberin şahsına tabidir.

Suruş böyle söylemekle kurandaki bunla ilgili birçok ayetin anlattıklarını hiçe saymış oluyor. Vahiy Allah'ın sözüdür. Kelamdır. Peygamberler yanlışlık yaptıkları zamanlarda düzeltilmesi ve yapmış oldukları o davranışlardan vaz geçerek vahyin gözetimine girmesi Suruş'un söylediklerini yalanlamaktadır. Bir örnek verecek olursak,

66/ 1- Ey Peygamber, eşlerinin hoşnutluğunu isteyerek, Allah'ın sana helal kıldıklarını niçin haram kılıyorsun? Allah, çok bağışlayandır, çok esirgeyendir.

Vahiy peygambere tabi olmuş olsaydı, bu kuranda ki ihtar neyin nesidir.Bu ifade vahiy Allah'tan gelen yanılması mümkün olmayan Allah'ın bir sözü olduğunu doğrulamıyor mu? Düşünüldüğü zaman yaratan Allah tır. bilen alim olan Allah’tır. Vahiy peygambere tabidir demek tövbe haşa Allah peygambere bağlı o ne isterse Allah onu yapar demekten ne farkı vardır.? O zaman peygamber vahyin doğrultusunda hareket eder. Ve o vahyin dışında bir davranışta bulunamaz vahye muhalefet eden bir söz de söyleyemez.

53/ 3- O, hevadan (kendi istek, düşünce ve tutkularına göre) konuşmaz.

53/ 4- O (söyledikleri), yalnızca vahyolunmakta olan bir vahiydir. Yine Allah onun vahye bağlı olarak yaşadığını eğer vahye uygun hareket etmemesi dorumunda ona yapılacak olanları ve başına gelebilecekleri sıralamaktadır.

69/ 43- Âlemlerin Rabbinden bir indirilmedir.
69/ 44- Eğer o, Bize karşı bazı sözleri uydurup-söylemiş olsaydı.
69/ 45- Muhakkak onun sağ-elini (bütün güç ve kudretini) çekip-alıverirdik.

Öyleyse suruşun bu söylediğikleri de kurana göre yersiz ve anlamsızdır.

3. Vahiy veya nebevi tecrübe genişlemeye müsaittir.

Eğer Suruş bunu söylemekle Kuranın bulunmuş olduğu çağlara hitabetime anlamında söylemişse bu konuda doğru söylemiş. Ama bunu peygamberin vahiy dışında söyledikleri anlamında söylemişse de yanlış söylemiştir. Peygamberleri kutsal yapan onların kutsal ruhla desteklenmeleridir. Vahiyler peygamberlerin kutsal oluşunun ona itaat etmenin onu seslerini kendi seslerinin önüne çıkarmalarının nedenidir. Nasıl canlı bir atın özelliğini anlamını ona veren canlılık ise ona o canlılık hayat anlam veriyorsa, peygamberi de peygamber yapan vahiydir.

İslam toplumlarda peygamberi kendi konumundan kaldırarak onu Allah konumuna getirmeleri nasıl bir haksızlık ise, peygamberleri peygamber yapan vahiy özelliğini hiçe sayarak onu bulunmuş olduğu konumdan aşağı düşürmek de bir haksızlıktır.

Ne Yazık ki İslam toplumlarında bir taraftan on parmağından su akıtan ağaçları taşları konuşturan ayı ikiye bölen bir peygamber tanımıyla peygamberi ilah konumuna getiren olduğu gibi bir taraftan da peygamberlere gelen vahiyleri sanki kendisinin ürünü imiş gibi lansa edenler de peygamberi hiçe saymaktadırlar. Ve vahyin kutsallığını gündemden çıkarmaktadırlar.

İşte konumuzun ilgi odağı olan Suruş da bu konumdadır. Bu anlayış ne yazık ki yeni gündeme gelmiş bir olay değildir. Bu olay insan oğlunun var oluşuyla beraber gündeme gelmiş bir olaydır. Şeytanın sağ yandan yaklaşması sonucu peygamberlik olayının kuranın tanımladığı konumdan kaldırılmasıyla dindeki vahyin de konumdan kalkmasına neden olmuştur. Böylece insanlar arasında semavi bir dinin olmadığı, ve insanların asla doğru bir yolda yürümesinin mümkün olmayacağı gündeme getirilmekle kafalar bulandırılmaya çalışılmaktadır.

Suruşun söylediği gibi, peygamberler bunu üretip yaygınlaştırsaydı. O zaman peygamberler öldükleri zaman peygamberlerin söyledikleri ölünce biter yeni bir peygamber insanlık tarihi bitene kadar devam ederdi ama öyle olmamış doğru bir din Allah tarafından hiçbir eksik bırakılmadan ve her örnekten bir örnek verilerek peygamberlik hayatı noktalanmıştır.

33/40- Muhammed, sizin erkeklerinizden hiçbirinin babası değildir; ancak O, Allah'ın Resûlü ve peygamberlerin sonuncusudur. Allah, herşeyi bilendir.

Her peygamber kendi çağlarındaki sorunları çözerek, yeni problemlerin çözümünü kendisinden sonra gelecek olan peygamberlere aktarılarak devam ettirmişlerdir.

Muhammet (SAV) ile din tamamlanmış elde değişmeyen ve değişmeyecek olan bir kuran bırakarak kuran her çağa hitabeden yönünü genişleyerek cevaplayacaktır. Yani Son peygamberin noktaladığı vahiy diyalogu artık kesilerek bir daha peygamber gelmemek üzere kapanmış, yerini daha güzel olan korunmuş kurana bırakmıştır. İşte Kuran her çağda evrenselliğini korumuş bir mesele hakkında kuran ortaya asasını attığı zaman uydurulmuş olan sözleri yutarak haklı oluşunu toplum huzurunda belgeleyerek izah etmiştir.

4. Din, Peygamberin ruhsal ve sosyal bir tecrübesidir

Suruş’un Bu sözleri gerçekten şaşırtıcıdır. Suruş bu ifadeleri kullanırken eğer söylediklerini doğru anlamışsak bu söylemle Suruş ya peygamberi Allah konumuna getirmektedir. Ya da peygambere has özellikleri çiğneyerek, ona insanlara iletmek üzere şeytanın katmasını ortadan kaldırarak Halis katışıksız olan bir dinin Allah tarafından sunulduğunu kabul etmemektedir. Bütün peygamberlere kovulmuş şeytan musallat olmuş Ama gönderilmiş olan kitaplara şeytanın katması kaldırılmış yanlışsız bir vahiyle toplumun karşısına çıkmışlardır.

22/52- Biz senden önce hiçbir Resul ve Nebi göndermiş olmayalım ki, o bir dilekte bulunduğu zaman, şeytan, onun dilediğine (bir kuşku veya sapma unsuru) katıp bırakmış olmasın. Ama Allah, şeytanın katıp-bırakmalarını giderir, sonra Kendi ayetlerini sağlamlaştırıp-pekiştirir. Allah, gerçekten bilendir, hüküm ve hikmet sahibidir.

Suruşun söylediğine göre, tecrübeyle bilinmeyen konularda bilgi olması eşyanın yasasına aykırı düşer. Tecrübe önceki bilgilerden istifade etmek demektir. Eğer peygamber kendi çağındaki ve kendinden önceki çağdaki kültürlerin üzerinde onlara bir vahiy kültürü verip onlara yeni ufuklar açabiliyorsa ve insan asırlar geçtikçe bunları anlaya biliyorlarsa, bu peygamberlerin tecrübesi veya bilgisiyle oldu deyip vahiy kültürünü dışarıda bırakmak veya kabullenmemek kurana büyük bir haksızlık olur kanaatindeyim.

Peygamberleri Normal insanlardan ayıran iki türlü gayıp haberidir. Birinci gayıp haberi bulunmuş olduğu zamanda hem geçmişten hem de gelecekten hem de andan haber verip insanlar insanları acize düşüren haberlerdir.

12/102- Bu, sana (ey Muhammed) vahyettiğimiz gayb haberlerindendir. Yoksa onlar, (Yusuf'un kardeşleri) o hileli-düzeni kurarlarken, yapacakları işe topluca karar verdikleri zaman sen yanlarında değildin.

Akıl deneme ve yanılma sonucunda bulabildiği deney ve gözlemin içine girenler hakkında ancak bilgi verebilir deney ve gözlem dışında olanlardan bilgi veremez,. İşte Kuran insan kültürünün tarihi kaynaklara ve belgelere ulaşamadığı kavimlerden doğru bir şekilde haber vermektedir. İnsanların bu konuda bilgileri yokken bilgi vermesi düşündürücüdür. Bir de insanların ilim ve teknolojinin ulaşamadığı dönemlerde gelecek zamanlara ait vermiş olduğu bilgiler de insanı hayrata düşürmektedir.

21/32- Gökyüzünü korunmuş bir tavan kıldık; onlar ise bunun ayetlerinden yüz çeviriyorlar.

Uzay bilimi ile bilgisi olmayan bir insanın uzaydan haber verdiği zaman, tamı tamına doğru çıkması herhalde basite alınacak bir olay değilidir. Veya güneşin ve yıldızların hareket ettiği ve kendi miğferleri etrafında döndüğünün bilinmesi bir Allah'ın verdiği bir bilgidir vahiydir demekten başka seçenek yoktur. Bunlar dünya hayatında insanlar inceledikçe araştırdıkça ilim ve teknolojide ilerledikçe çözülecek olan gayıp haberleridir.

Bir de insanlar ilim ve teknolojide ne kadar ilerleseler de çözemeyecek oldukları gayıp haberleri vardır. İşte o gayıp haberlerini peygamber kuran ile söylemiş ama onun bu dünyada bir ispatı yok ona sadece iman edilir. İşte kuran buna inanmaya insanları zorunlu tutmuyor bununla zaten insanlar denemeye tabi tutuluyor. Kurandan Ahret ile ilgili birkaç ayet örneği verelim.

8/36- Gerçek şu ki, inkâr edenler, (insanları) Allah'ın yolundan engellemek için mallarını harcarlar; bundan böyle de harcayacaklar. Sonra bu, onlara yürek acısı olacaktır, sonra bozguna uğratılacaklardır. İnkar edenler sonunda cehenneme sürülüp toplanacaklardır.

Ortada yol seçmemiş insanlar içerisinde İnsanlar hangi birilerinin dediklerini yapacaklar.

SURUŞ İLE İLGİLİ GÖRÜŞ VE ELEŞTİRİLERİ BURAYA NAKLEDEREK BİLGİ ALMAYA ÇALIŞALIM.

Suruş’un bir diğer iddiası da vahyin Peygamber’e tabi olduğudur: “Vahiy ona tabidir, o vahye değil.” (s. 13) Tabii ki iddiaya göre Peygamber de ayetlerin inişi ve peygamberlik tecrübeleriyle zaman içinde olgunlaşmaktadır.

Buradan hareketle Suruş, dinin, Peygamberin ruhsal ve toplumsal tecrübelerinden kaynaklandığına inanmaktadır: “Din, Peygamberin ruhsal ve sosyal tecrübesidir. Bu nedenle ona tabidir.” (s. 19) Suruş’un, “Peygamberin toplumsal tecrübesi”nden kastı, o dönemin yaşanan olaylarından edinilmiş olan şeylerdir.

Suruş’a göre, “Peygamber daha uzun ömürlü olsaydı ve başına daha çok olay gelseydi doğal olarak karşılık verme ve yüzleşmeleri de o denli çok olacaktı. Bu, Kur’an’ın varolandan daha çok olabileceği anlamına gelir.” (s. 20)

Suruş, “nebevî tecrübenin açılıp genişlediği”ni kabul etmekle aslında dinin açılıp genişlediğini ispatlamanın peşindedir. Suruş açısından, Peygamberin olgunlaşmasıyla birlikte din de olgunlaşmakla kalmamaktadır; aynı zamanda, eğer Peygamberin ömrü daha uzun olsaydı, hem daha fazla tecrübe elde edecekti ve hem de Kur’an daha geniş olacaktı.

Vahiy, Peygamberin derunî tecrübeleri seviyesi indirildiği ve din de Peygamberin derunî ve toplumsal tecrübelerinin ürünü sayıldığında Peygamberin kendi hayatında kâmil bir din bulma beklentisi içinde olunmayacaktır.

Fakat vahyin geleneksel yorumuna dayanarak iddia edilebilir ki, Allah, gerekli bütün öğretileri Peygamberin hayatı boyunca ortaya koymuş; Peygamberin kendisinin ve tecrübelerinin de bunda hiçbir müdahalesi olmamıştır. Vahyin, dinî tecrübeler seviyesine indirilmesinin Suruş’a ayak bağı olacak sonuçları vardır.

Yukarıdaki noktaya ilave olarak, Suruş, vahye getirdiği yorumun mantıksal sonucunu da kabul ediyor: Peygamberden sonra da bu tecrübeler devam etmektedir. Suruş’un ifadesiyle, “Peygamber’in (sav) zevkine konuk olarak onun tadına varan, onun gölgesinde yol alan ve tarikat sofrasının sahibinin açtığı sofranın başına oturan arifler, dinî tecrübelerimizin zenginliğini çoğaltırlar.” (s. 25) Ama ariflerin bu tecrübeleri sadece onlar için yararlı değildir. Aksine, onların önemi, dini daha da olgun hale getirmelerindedir.

Burada Suruş, sadece vahiyle veya nebevî tecrübeyle yetinmememiz ve vahyin bizim için kâfi olduğunu savunmamamız gerektiğini söylüyor: “Mevlana, Gazali, Şebisteri ve Seyyid Âmuli’nin ve başka ariflerin irfanî ve bâtıni tecrübesinin önceki tecrübeler üzerine söyleyecek, gösterecek ve ilave edecek bir şeyi vardır. Eğer ‘Allah’ın kitabı yeter’ sözü doğru değilse, ‘Nebinin miracı ve tecrübesi yeter’ sözü de doğru değildir.” (s. 25)

Suruş’un bu ifadeleri, Peygamberin rolünün sadece vahyin muhtevasına suret giydirme olmadığına, aksine, Peygamberin aslında vahyin muhtevasında da rolü bulunduğuna ilişkin görüşüne bir başka delildir.

Mutezilenin sözünü tahrif

Kur’an’ın hâdis mi (yaratılmış), yoksa kadîm mi (yaratılmamış) olduğu bahsinde Eş’ariler ile Mutezile arasındaki münakaşa, Suruş’un anlayışına göre, onların Kur’an’ı beşeri ve hatalı bir ürün kabul ettiklerinin göstergesidir.

Suruş’un ifadesi şöyledir: “Kur’an’ın beşeri bir ürün olduğuna ve potansiyel olarak hata içerebileceğine inanç, Mutezile’nin itikadında Kur’an’ın yaratıldığının dolaylı olarak kabul edildiğine delildir.”

Eş’ariler ile Mutezile arasındaki tartışma gerçekte şuydu ki, Eş’ariler, Kur’an’ı kelâm-ı nefsî (sözün ta kendisi), zât-ı ilahi ile kâim (Allah’ın varlığı ile mevcut) ve bu nedenle de kadim ve ezeli bir şey sayıyorlardı. Ama Mutezile, kelâm-ı ilahiyi, Allah’ın fiillerine ait sıfatlardan ve dolayısıyla da hâdis (yaratılmış) kabul ediyorlardı.

Mutezile açısından Allah’ın sözü, insanın sözü gibi, sözlerin ve seslerin suretine benzer. Yani Allah, konuşurken, anlamlı sesler ve sözler ortaya koyar ve Peygamber o sözü kulaklarıyla işitir.

İşitilen bu sesler ve sözler ilahi kelâmın ta kendisidir. Fakat Eş’ariler, Allah’ın kelâmının ses ve söz cinsinden olmadığına, dolayısıyla da hâdis (yaratılmış) olmadığına inanırlar. Onlara göre ilahi kelâm, kadim sıfattır ve bu teorileri “kelâm-ı nefsi” kavramında görülebilir.

Eş’ariler ile Mutezile’nin ihtilafı, söz ve seslerin yaratılmış (hudûs) ve yaratılmamış (kıdem) olduğu etrafında değildi sadece. Bu nedenle bu iki kesimin arasını bulmak, Gazali gibi isimlere rağmen, mümkündür. Gazali’ye rağmen, kadim bir şey olan “kelâm-ı nefsi”, ses ve sözlerin ortaya çıkışına aykırı değildir.

Allah peygamberlerle konuştuğu sırada anlamlı ses ve sözleri kullanır. Yaratılan bu sesler ve sözler de ilahî, kadim (yaratılmamış) “kelâm-ı nefsi”yi açıklar. Mevlana da Eş’ariler ile Mutezile’nin arasını bulur.

Ben hak kelâmım ve Zât ile kâim / Cân-ı cânın kuvveti veya zekâların kuvveti

Güneş ışığı da üzerinize düşmüş / Lâkin güneşten ayrı düşmemiş

Eş’ariler ile Mutezile arasındaki meselelere bakınca, nasıl olup da Mutezile’nin Kur’an’ın yaratılmış olduğu teorisine dayanarak Kur’an’ın hata içerebileceği fikrine varılabilir? Hangi kaynak ve delilde böyle bir mesele geçiyor? Esas itibariyle, Kur’an’ın potansiyel olarak hata içerebileceği sözünün anlamı nedir? Elimizde bulunan yazılı metinde ya hata vardır, ya da yoktur. Bu durumda potansiyel hata nasıl bir şeydir?

Acaba bir fırka veya kişi kendi sorununu ve görüşünü nispet edebilir mi; üstelik de “ima yoluyla geçtiği”ne dayanarak?

Mevlana’yı yanlış anlamak

Suruş, Peygamberin Kur’an’a etkide bulunduğu, Kur’an’ın beşeri olduğu ve hata içerebileceği iddiasını ispatlamak için Mevlana’ya başvurmaktadır. Şöyle der:

“Ortaçağların düşünürleri esas itibariyle bu görüşleri açık ve derli toplu dile getirmediler elbette. Bunları dağınık biçimde ve örtülü olarak söylemesi tercih ettiler. Onlar, bu düşünceleri hazmetme kapasiteleri bulunmayan halkın kafasını karıştırmak ve karmaşa yaratmak istemiyorlardı. Mesela Mevlana bir yerde der ki, Kur’an, Peygamber’in zihin aynalarıdır. Mevlana’nın sözünün özünde gizli olan şudur ki, Peygamber’in şahsı, onun halleri, iyi ve kötü vakitleri, bütün bunlar Kur’an’a yansımıştır.”

Mesnevi’de vahiy meselesine yapılan kısa değini, yukarıdaki sözleri eleştirmek için yeterli değildir. Mevlana, vahiy bahsinde pek çok konuyu ele almıştır. Bu değiniler ise Suruş’un sözlerini teyit etmemekle kalmaz, kimileri açıkça onun düşüncelerine karşıdır. Mevlana, vahyi havassın sahasından ve hatta insanların cüz’i aklından üstün görür. Yani vahyin mahiyetini, gizemli bir şuur ve beşerin ulaşabileceğinin ötesinde bir şey sayar.

Vahyi kabul eden ruh akıldan da gizlidir / Çünkü o gayptır, onun sırrıdır

Mevlana, peygamberlerin ruhunu bile başka bir kategoride sayar:

Peygamberler ruh cinsindendir ve melek / Meleği felekten cezbetmediler mi?

Peygamberleri ‘illiyyîn’ (yüceler yücesi-çev.) cinsinden bilmeli / Can ve gönül illiyyîn’e doğru yöneldiler

Mevlana, vahyin kaynağını Allah; Peygamberi ise ilahi kelamı alan kişi olarak takdim eder. Ona göre vahiy, uluhiyetin semasından inmiştir:

Şu halde bil ki gökten inen mübarek su / Gönüllere vahiy olsun, dillere de doğruluk

Peygamber dedi ki, Allah’ın sesi / Kulağıma ulaşıyor diğer sesler gibi

Hak kulaklarınızı mühürledi de / Allah’ın sesini duymuyorsunuz

İşte apaçık kulağıma Allah’ın sesi gelip duruyor / Âdeta tortuyu saftan süzmekteyim

Mevlana açısından Peygamberin sözü, ilahi kelamdır. Sözü söyleyen, Allah’ın peygamberleridir:

Mutlak o ses, Padişahtan geliyor / Abdullah’ın boğazından çıksa bile

Ona dedi ki: Ben senin dilin ve gözün / Ben hislerin, rıza ve hışmınım

Mevlana, Kur’an’ın Allah’ın kelâmı değil, Peygamber kelâmı olduğunu iddia eden kişiyi kâfir kabul etmektedir:

Kur’an Peygamberin dudağından dökülse de / Kim ki der Hak söylemedi, o kâfirdir

Bize o kulluğu o buyurdu / Bu söz söylememiz, kendiliğimizden değil ki

Mevlana, peygamberlerin ilahî ‘velayet-i küllî’sine ve onların Allah’a yakınlıklarına inanmasına rağmen, hatta peygamberlerin Allah’la nur birleşmesinden (hulül, içiçe geçme değil) sözetmesine karşın vahyi Allah katından kabul etmektedir.

Beni gördün ya, bil ki Allah’ı gördün / Doğruluk Kâbe’sinin çevresinde dönmüş oldun

Bana hizmet, Allah’a itaat ve hamddir / Sakın Hakkı benden ayrı sanma

Gözünü iyi aç da bana öyle bak / Ki beşerde Allah nurunu göresin

Mevlana, insanın Allah’la ilişkisi bahsinde ve farzlarla yakınlaşma (kurb-i ferâiz) ve nafilelerle yakınlaşma (kurb-i nevâfil) hadisinin tefsirinde kalem ve kalem sahibi temsilini kullanır. Yani kalem nasıl sahibinin elindeyse, kul da Hak Teala’nın tasarrufunda öyledir.

Dünyanın hallerinden gizli, gündüz ve gece / Rabbin tasarrufunda kalem gibi

O pençe harflerde görünmez / fiil zanneder kalemin hareketinden

Eğer Peygamberi de vahyin nüzulü sırasında kalem gibi Hakkın tasarrufunda bilir de onun kelâmının ilahi kelâm olduğunu iddia edersek artık Peygamberin şahsı ve bilgisi için ayetlerin inişinde bir rol düşünemeyiz.

Mevlana’nın fikrine göre arifler eğer vahye ‘gönlün vahyi’ demişlerse bunun nedeni, avamın anlayışının sınırlılığı ve cahillerin taarruzundan korunmuş kalması bakımındandır.

Avamdan gizlemek için, beyan ederken / Gönül vahyi dedi ona sufiler

Gönül vahyi de farzetsen O’nun nazargâhıdır / Gönül O’ndan haberdar olduktan sonra nasıl hata eder?

Mevlana, Kur’an’ın her türlü hata ve tahriften korunmuş olduğunu açıkça belirtir:

Hak Tealanın lütfu Mustafa’ya vaatte bulundu / Sen ölsen bile bu din ölmez

Kitabını ve mucizeni yükseltecek olan benim / Kur’an’dan eksiltme ve çoğaltmaya ben mani olurum

Seni iki cihanda ben korurum / Sözüne ta’n edenleri defederim

Hiçkimse onu çoğaltmaya ve azaltmaya güç yetiremez / Sen benden başka koruyucu arama

Mevlana’nın inancına göe Kur’an üzerinde düşünmek, insanın peygamberlerin şahsiyet ve hallerini tanımasını sağlar. Çünkü Kur’an, onların manevi hallerinin bilgisini veren ve bunu tavsiye eden bir kitaptır:

Hakk’ın Kur’an’ına kaçarsan / Peygamberlerin ruhlarına karışırsın

Kur’an’da peygamberlerin halleri var / Kibriya’nın temiz denizinin balıklarının

Hangi felsefi kaynak?

Suruş, yanlışlık yaparak Mutezile’nin Kur’an’ın yaratılmış olduğu bahsindeki görüşünden Kur’an’ın hata içerebileceğine dair sonuç çıkardıktan sonra çağdaş din alimlerinin görüşünü eleştirmeye koyuluyor.

Suruş’un eleştirisinin esası şudur ki, öncelikle onların vahiy ve nübüvvet kavrayışı muhafazakârdır. İkinci olarak bu kavrayış iktidarlarını korumak içindir:

“Bugün görüyorsunuz ki, Sünni reformistler Şiilerin tavrına yakınlaşıyor ve Kuran’ın yaratılmış olduğunu kabul ediyorlar. Ama İran’daki din adamları, dinî anlayışın önünde yeni ufuklar açmak için Şii geleneğin felsefe kaynaklarından yararlanmayı reddediyorlar. Onlar, güçlerini, dini muhafazakârca anlama temelinde güçlendirmenin peşindeler. Peygamberlik gibi meseleler hakkında tartışma kapısını açmakla her şeylerini kaybedeceklerinden korkuyorlar.”

Suruş bazen, hiçbir kaynak ve dayanak göstermeksizin meseleleri belirsiz kişilere nispet ediyor. Bu cümleden olarak yukarıdaki ifadelerde geçen, din anlayışında yeni ufuklar açmak için Şii geleneğinin felsefe kaynaklarından yararlanmayı kimin reddettiği belli değildir.

Esasında Şii geleneğin felsefe kaynakları nelerdir? Eğer maksat, Şii filozoflarının eserleriyse onların hepsinin görüşü, Suruş’un yaklaşımına muhaliftir. Hangi Şii filozof ve Şii geleneğinin hangi felsefe kaynakları vahiy ve Kur’an’ın hatalı olabileceğinden sözediyor?

Bunların hangisi Peygamberi Kur’an’ın üreticisi kabul ediyor? Hangisi vahyin Allah’la ilişkisini kesmiştir? Vahyin, kaynağı belli olmayan ilhamlardan ibaret olduğunu kim iddia etmiştir? Vahyin içerik ve lafızlarının birbirinden ayrı olduğunu ve Peygamberin onun içeriğine suret giydirdiğini kim iddia etmiştir?

Hangi Şii filozof, Peygamberin şahsının ve bilgisinin -ki cahiliye çağının avam insanları kadardır- Kur’an’ı üretmede rolü bulunduğunu öne sürmüştür? Şii felsefi kaynaklarının hangisinde ayetler hatalı ve hatasız diye ikiye ayrılmıştır?

Farabi’den Molla Sadra, Allame Tabatabai ve diğerlerine kadar İslam filozofları peygamberlerin gönderilmesinin zaruretinden ve peygamberlerin vahyi nasıl aldıklarından bahsetmişlerdir. Hepsi de vahyin menşeini Allah kabul etmişler ve hiçbiri vahiy ve Kur’an’ı hatalı görmemişlerdir.

Acaba Suruş’un görüşünü kabul etmeyenlerin görüşünü mutlaka muhafazakâr mı saymak gerekir ve onları, güçlerini korumaya çalışmakla suçlamak mı lazımdır?

Sonuçlar

Suruş’un “nebevî tecrübe” bahsindeki gayreti, “Kur’an’la ilgili beşeri telakki”yi göstermektir. Suruş’a göre bu işin sonucu, Kur’an’ın zâtî (özüne ilişkin) ve arazî (özüne ait olmayan) şeklinde iki kısmı kapsadığını bilerek, onun zâtî olanlarını kabul edip arazî olanlarını bir kenara bırakmaktır. Dinin bir bölümünü kaldırmak ve onu seyreltmek Suruş’un asli projesidir.

Suruş, söyleşisinde şöyle diyor:

“Kur’an’ın beşeri olduğu yönündeki telakki, Kur’an’ın zâti ve ârızi yönleri arasında fark bulunduğunu görmeyi kolaylaştırabilir. Dinin bazı yönleri tarihsel ve kültürel olarak şekillenmiştir ve bugün artık konu olmaları mevzubahis değildir. Buna misal olarak, Kur’an’da öngörülen bedensel cezaları gösterebiliriz. Eğer Peygamber başka bir kültür çevresinde yaşıyor olsaydı bu cezalar muhtemelen onun mesajının bir parçası olmayacaktı.”

Bu makalede Suruş’un dinin zâtî ve arazî yönü ve buna ilişkin sorunlar üzerine görüşü konumuz değildir. Burada tartışma, Suruş’un vahiy ve nübüvvet bahsindeki nazariyesinin yolaçtığı sonuçların, onun tasavvur ettiğinin de ötesinde olduğudur.

Bu görüş, dinin temellerini sorgulamaya sebep olacaktır. Vahyin irfanî tecrübelere indirgenmesi, vahyin masumiyetinin reddedilmesi ve Kur’an’ın harimine hata ihtimalinin sokulmasına izin verilmesi, ilahi bir din olarak İslam’ın imhası ile sonuçlanacaktır.

Metinde (Kur’an) hatanın kaçınılmaz sonucu, dinin temelinde hata bulunması demektir ve dinin hatalı olması ise ilahi hikmet ve hidayetin ortadan kalkması manasına gelir. Bu tür görüşlerin ortaya atılmasının neticesi, İslam’ın Budizm gibi ilahi olmayan dinlerden biri şeklinde görülmesi olacaktır.

Bu durumda Peygamber de, Kur’an adında bir eser kaleme almış ama kendi metnine yönelik taarruzlara karşı koymamış bir arif yazar seviyesinde telakki edilecektir.

Peygamberin vahyin içeriğine ya da en azından onun suret bulmasına müdahalede bulunduğunu kabul ettiğimizde Kur’an ile Peygamberden aktarılan diğer sözleri, yani nebevî hadisleri birbirinden nasıl ayıracağız?

Eğer Kur’an’ın nebevî tecrübelerle ilişkisi bulunduğu, ama Peygamberin diğer konularının böyle olmadığı söylenirse buna cevabımız şudur ki bu ayrımın delili nedir?Hangi dayanakla Peygamberin hallerini birbirinden ayırabiliriz ve bunların kimisini irfanî tecrübeler olarak, diğer bir kısmını da gündelik işler olarak niteleyebiliriz?

Suruş’un vahiy yorumu ve Kur’an’ın bazı kısımlarının hatalı olabileceği görüşü, dindarların, Kur’an’ın hatasız bölümlerine de, yani Suruş’un hatasız kabul ettiği Allah’ın sıfatları, ibadetler, ahiret hayatı kısımlarına da güven duymaması sonucunu getirecektir.

Suruş’un görüşlerinin temel neticesi şudur: İslam, kişilerin deruni gelişmesini sağlayacak sadece ibadete ilişkin öğretiler ve ibadetler bütünü olan Şintoizm gibi manevi bir din olarak telakki edilmelidir.

Gedikler

Suruş’un Michel Hoebink’le söyleşisi yayınlandıktan sonra Kargozârân gazetesindeki röportajında (11 Şubat 2008) görüşlerindeki kapalı noktaları bertaraf etmeye gayret gösterdi. Bunun nedeni, birtakım kişilerin, Kur’an’ın Allah katından indirildiğini inkar ettiğini ve onu Muhammed’in (sav) beşeri kelamı saydığını düşünmesinin önüne geçmekti. Bu söyleşiyle ilgili olarak ve yaptığı izahların “nebevî tecrübe” nazariyesinin aslındaki müşkülleri giderip gidermediği konusunda birkaç noktayı hatırlatmak isterim.

1. Suruş, verdiği söyleşiyi inkar etmemiş ve sadece, Kur’an’ın Muhammed’in (sav) beşeri kelamı olduğunu savunduğu iddiasını reddetmiştir. İlkin, tahrif edilen cümleleri nakledip doğrusunu zikretmektedir. Özellikle de, metinde “üretim” olarak tercüme edilmiş kelimeye ilişkin kendi yorumunun ne olduğunu ortaya koymaktadır. Tıpkı “Peygamberin Kur’an’ın üretiminde eksen rolü olmuştur” cümlesi gibi.

2. “Nebevî Tecrübenin Açılımı” kitabı gözönünde bulundurulduğunda aslında söyleşinin, kitabı netliğe kavuşturduğu ve eserdeki kapalı noktaları ortadan kaldırdığı söylenebilir. Aynı zamanda, Suruş’un yanlış anlamaları ortadan kaldırmak için verdiği yeni söyleşide de üzerinde durulması gereken birkaç nokta var.

3. Peygamber ilahi renk ve vasıf taşıdığı söylendiğinde bunun anlamı, “Ne söylüyorsa hem onun insani kelamıydı, hem de Allah’ın vahiy kelamı. Bu ikisi birbirinden ayrılmazdı” değildir. İnsanın ilahi iradeye aykırı bir söz söylemeyeceği veya sözlerinin Allah’ın rızasına uygun olacağı bir makama ulaşması, bir insanın kelamının Allah’ın kelamı olmasından ayrı bir konudur. Bazı insanlar kemal sürecinde öyle bir noktaya varırlar ki “kurb-i ferâiz ve kurb-i nevâfil” hadisinde geçtiği gibi, kulak ve gözleri ilahi kulak ve göz olabilir.

Ama bu, onlara vahiy geldiği ya da açıkladıkları şeyin vahiy olduğu manasına gelmez. Buradan hareketle diyebiliriz ki, Peygamberin bütün sözleri vahiy değildi. O sözleri doğru kabul etmemizin nedeni, Peygamberi masum bilmemizdendir. Çünkü bu, vahiy ve peygamberliğin gerek şartıdır. Peygamberin ismet makamı, onun bütün konuşmalarının başkaları için delil olmasını icap ettirir. Oysa hiçbir kâmil arifin sözü başkaları için delil değildir.

4. Suruş, Cebrail’in Miraç sırasında “Peygamberle birlikte devam etmekten geri durduğu ve kanatlarının yanmasından korktuğu” meselesinden, Cebrail’in Peygambere tabi olduğu sonucunu çıkarıyor. Halbuki Miraç hadisi kemal mertebelerinden sözetmektedir. Nitekim Peygamberin mertebesi Cebrail’den üstündür ve bunun vahiyle bir ilgisi yoktur. Öyleyse buradan Cebrail’in vahyi ulaştırmada Peygambere tabi olduğu neticesini çıkaramayız. Vahyin ulaştırılmasında Cebrail sadece vasıtadır ve bu nedenle de Peygamber, Cebrail’in onun kalbine indirdiği şeye tabidir. Yoksa bu makamda Cebrail Peygambere tabi değildir. Buna ek olarak, vahyin bir bölümünde Cebrail bile vasıta değildir ve bu makamda da Peygamber vahye tabidir, vahiy ona değil.

5. Suruş diyor ki, “Kur’an, Muhammed’in (sav), Allah’ın izniyle meyve veren ‘şecere-i tayyibe’sinin (“güzel ağaç”, İbrahim 24-çev.) meyvesidir.” Tartışma, esas itibariyle vahyin Peygamberin şahsına tabi olmadığı üzerinedir. Vahyin nüzulü için Peygamberin şahsının, vahyi alabilecek kapasitede olması bakımından kemalin yüksek mertebelerinde bulunması gerekiyorsa da bu, vahyi Peygambere tabi görmemizden ayrı bir şeydir. Peygamberin hakta fenâ olduğu makamdan ve onun ilahi ‘velayet-i külliye’sinden sözeden arifler bile asla vahyin Peygambere tabi olduğunu iddia etmemişlerdir. Gerçekte mesele şudur: Peygamberin şahsı, sadece vahyin inişinde zarf rolü oynamıştır. Yoksa vahyin aslına müdahalesi sözkonusu değildir. Suruş’un ifadesi açıkça Peygamberin şahsını zarf olarak değil, mazrufun ta kendisi sıfatıyla anıyor; özellikle de ilahi kelama suret giydirmede.

6. İlahi velayet-i külliyenin gereği, evliyaullahın Allah’a yakınlığı ve Allah’la ittihad tecrübesi vahiyden başka bir şeydir. Suruş, kendi ifadelerindeki kapalılığı gidermek için şöyle diyor: “Allah’ın velileri Allah’a öyle yakındırlar ve onda fânidirler ki kelamları aynı Allah’ın kelamıdır;

emir ve nehiyleri, sevgi ve buğzları aynı ilahi emir ve nehiy, sevgi ve buğzdur.” Suruş’un bu irfani tahlili karşısında acaba ariflerin ve insan-ı kâmillerin sözlerini vahiy telakki edebilir miyiz? Burada bahsedilen ittihad ve fenânın anlamı nedir? Acaba Suruş, ariflerin kasdettiği şeyin, ‘Allah’ta fenâ olmak’ dışında bir şey olduğunu mu söylüyor?

yani Peygamberin varlığı ilahi boya ile boyanmamış mıydı? Peygamberin ilahi velayet-i külliye makamında bulunduğunu kabul etmek başka şeydir, onun kendi beşeri bilgisiyle ayetlerin inişine müdahalede bulunduğu iddiası başka şeydir; bu ikisini birbirine karıştırmamak gerekir. Hiçbir arif de böyle bir şey yapmamıştır. Bu nedenle hiçbiri, insan genetiğiyle ve tarihsel olaylarla ilgili ayetlerin Peygamberin kendi zamanının bilgisiyle mütenasip olduğunu söylememiştir.

7. Suruş, Allah ile kendisi arasında bir vasıta bulunmamasını isteyen edebiyata dayanıyor.

Hakkın lütfundan arada bir vasıta olmasın isterim / Çünkü kavmin helaki oldu bu rabıta

Sütanne istemem, anne daha hoştur / Musayım ben, sütannem annemdir

Acaba Mevlana’nın sözünden çıkan mana, vahyin Peygamberin tecrübeleri olduğu mudur ya da onun şahsı ve bilgisinin ayetlere müdahalede bulunduğu mudur? Acaba Mevlana’nın bu sözlerini onun Eş’ariliğine hamletmek gerekmez mi? Çünkü Suruş, muhaliflerini eleştirirken şöyle diyor: “Bu eski Eş’ariliğe yeni bir kutsallık giysisi giydirmeyelim. Kurala uygun söz söyleyelim.”

Hulasa, Suruş’un vahiy nazariyesi ve yolaçtığı sonuçlardaki gedikler o kadar çoktur ki, Peygamberin sırf ilahi velayet-i külliye makamıyla izale edilecek gibi değildir.

Dr. Abdullah Nasri İran’da Allame Tabatabai Üniversitesi Tefsir Anabilim Dalı öğretim üyesi, makale 12 Şubat 2008 tarihinde www.alef.ir internet sitesinde yayınlandı.

Çev: Kenan Çamurcu

Mutezilenin sözünü tahrif

Ben hak kelâmım ve Zât ile kâim / Cân-ı cânın kuvveti veya zekâların kuvveti

Güneş ışığı da üzerinize düşmüş / Lâkin güneşten ayrı düşmemiş

Acaba bir fırka veya kişi kendi sorununu ve görüşünü nispet edebilir mi; üstelik de “ima yoluyla geçtiği”ne dayanarak?

Mevlana’yı yanlış anlamak

Suruş, Peygamberin Kur’an’a etkide bulunduğu, Kur’an’ın beşeri olduğu ve hata içerebileceği iddiasını ispatlamak için Mevlana’ya başvurmaktadır. Şöyle der:

“Ortaçağların düşünürleri esas itibariyle bu görüşleri açık ve derli toplu dile getirmediler elbette. Bunları dağınık biçimde ve örtülü olarak söylemesi tercih ettiler. Onlar, bu düşünceleri hazmetme kapasiteleri bulunmayan halkın kafasını karıştırmak ve karmaşa yaratmak istemiyorlardı. Mesela Mevlana bir yerde der ki, Kur’an, Peygamber’in zihin aynalarıdır.

Mevlana’nın sözünün özünde gizli olan şudur ki, Peygamber’in şahsı, onun halleri, iyi ve kötü vakitleri, bütün bunlar Kur’an’a yansımıştır.”